Tôi không tin rằng chính trị nên hứa hẹn sẽ mang lại hạnh phúc. Người dân Pháp không dễ bị lừa, họ biết rất rõ rằng chính trị không thể làm mọi thứ, không có đủ phương tiện để điều chỉnh mọi thứ, điều khiển mọi thứ và cải thiện mọi thứ. Thay vì khao khát tạo nên hạnh phúc, tôi cho rằng chính trị nên đưa ra một khuôn khổ cho phép mỗi người tìm ra con đường làm chủ vận mệnh của mình, vươn tới tự do và có thể tự quyết định cuộc sống của mình.
Nhưng để có thể tự lựa chọn cuộc sống cho mình, trước tiên người dân phải sống được bằng chính công việc của mình. Chúng ta làm việc để có thể sống, giáo dục con cái, tận hưởng, học hỏi, kết nối với mọi người. Cũng nhờ công việc mà con người có thể vượt lên hoàn cảnh của mình và tạo dựng được một chỗ đứng trong xã hội. Vì vậy, tôi không tin vào những bài diễn văn nói về “thời kỳ tiêu vong của việc làm”. Trên thực tế, bằng cách dành công việc cho những người làm việc năng suất cao, đẩy một bộ phận dân số vào thành phần “vô dụng” của nền kinh tế, những lời diễn văn này cứ văng vẳng bên tai tôi như đại diện cho một thất bại nặng nề trong lời hứa hẹn giải phóng cho tất cả mọi người của nền Cộng hòa. Vì vậy, đối với tôi, cuộc chiến chống lại nạn thất nghiệp phải là ưu tiên hàng đầu của chúng ta.
Bìa sách "Cách mạng" (tên gốc: Revolution). |
Lấy ví dụ về các đối tác của chúng ta như nước Đức, họ đã rất thành công, chúng ta sẽ thấy không có cái gì gọi là định mệnh cả. Luôn có những giải pháp, nhưng cần phải can đảm để áp dụng chúng. Tôi không tin rằng viễn cảnh về một xã hội “đủ việc làm” sẽ giúp khôi phục lại lòng tin vào đất nước. Những bài học của Anh Quốc hay Hoa Kỳ, các quốc gia đã đạt được mục tiêu này, có thể chứng minh cho điều đó. Vụ Brexit cũng như sự đắc cử của Tổng thống Donald Trump thể hiện rõ nét những bất ổn trong xã hội khi từ bỏ công cuộc vươn tới bình đẳng. Chúng ta phải tạo cho mỗi người có được một công việc, cho mỗi công việc có một khoản thù lao xứng đáng và những triển vọng phát triển. Hiện giờ, chúng ta đã thực hiện lời hứa này đến đâu?
Thị trường lao động đang gặp khó khăn về mọi mặt. Tỷ lệ thất nghiệp tiếp tục tăng cao và tập trung ở 1/10 tổng số dân trong độ tuổi lao động, 1/4 dân số trẻ và 1/2 những khu vực khó khăn. Một số vùng hoàn toàn không còn việc làm, gây ra sự tuyệt vọng và phẫn nộ cho người dân, từ đó hình thành cái nôi của chủ nghĩa cực đoan Hồi giáo và sự ủng hộ Đảng Mặt trận Dân tộc.
Nỗi sợ hãi này đang lan rộng ra toàn xã hội. Cũng như chúng ta thời trẻ luôn bị ám ảnh về những quyết định sai lầm trong học tập, việc làm và ngành nghề, điều này có thể đẩy chúng ta sang một thái cực khác. Đối với những người có việc làm, công việc của họ vẫn chưa hẳn đã được đảm bảo. Bên cạnh những người được ký hợp đồng không thời hạn ổn định và lâu dài, có hàng triệu người phải làm những công việc tạm bợ. Trên thực tế, 70% số người được tuyển dụng bằng các hợp đồng ngắn hạn dưới một tháng, thường trong cùng một công ty. Ngoài ra, còn có những người không thể sống được bằng công việc của mình, chẳng hạn nhiều nông dân hoặc công nhân làm bán thời gian, trong đó đa phần là phụ nữ. Đất nước chúng ta cần có những quy định cho phép người lao động được sống bằng nghề nghiệp của mình.
Tuy nhiên, các quy định hiện hành của chúng ta đều được xây dựng vào cuối Thế chiến thứ hai, do đó chúng không còn đáp ứng được những thách thức của thời đại này. Các quy định này ủng hộ người trong cuộc, nghĩa là những người đang làm việc được bảo vệ nhiều hơn những người khác, không ủng hộ những người bên ngoài, tức là người trẻ nhất, người được đào tạo ít và gặp nhiều khó khăn. Do đó, mô hình xã hội của chúng ta đã mất đi tính công bằng và không còn hiệu quả, nó coi trọng các chức danh và hạn chế sự luân chuyển việc làm.
Emmanuel Macron đã trao bản quyền xuất bản tự truyện cho một đơn vị phát hành ở Việt Nam hồi tháng 10 năm ngoái. |
Thứ nhất, tôi muốn đảm bảo rằng mỗi cá nhân đều có thể tìm được một chỗ đứng cho mình trong thị trường lao động, bất kể nền tảng học vấn của họ thế nào đi nữa. Ngày nay, đất nước chúng ta có hai triệu người trẻ không có việc làm và cũng không có bằng cấp. Hàng triệu công nhân ít hoặc không có trình độ. Nhà nước cần tạo điều kiện để các công nhân này tiếp cận với việc làm mà không làm mất đi tầm quan trọng của bằng cấp. Để thực hiện điều đó, chúng ta sẽ phải hệ thống hóa tất cả các chương trình đào tạo nghề tới hết bậc phổ thông trung học, tập trung nguồn lực trình độ thấp và tăng cường sức mạnh các nhóm nghề để đào tạo người lao động theo các ngành nghề được chọn.
Các chứng chỉ đào tạo nghề nói chung là cần thiết và đóng vai trò quan trọng, đặc biệt là trong các ngành như xây dựng. Nhưng đôi khi bằng cấp trở thành rào cản đối với những người gặp hoàn cảnh khó khăn hoặc ít được đào tạo, hạn chế khả năng tự thành lập công ty riêng và lập nghiệp. Một số người có khả năng tìm được khách hàng dễ hơn tìm người có nhu cầu sử dụng lao động. Khi bạn sống ở Stains, thuộc vùng đô thị Paris hay ở Villeurbanne, Lyon, thì việc thành lập một doanh nghiệp và tìm kiếm khách hàng sẽ dễ dàng hơn là đi phỏng vấn xin việc. Việc gây khó khăn, hạn chế khởi nghiệp bằng các quy định về trình độ chuyên môn đồng nghĩa với việc lên án những người thất nghiệp. Tôi nhớ tới một người tên là Michel mà tôi đã gặp ở Colmar. Vào năm 50 tuổi, tức là sau 30 năm làm việc ở một cửa hàng sửa chữa vỏ ôtô mà không có chứng chỉ nghề, ông bị rơi vào tình trạng thất nghiệp. Ở độ tuổi ấy, ông ấy không được phép thành lập doanh nghiệp của riêng mình! Liệu ông ấy có cách nào để theo học một khóa đào tạo nghề không và liệu ông ấy còn đủ thời gian không? Kết quả là Michel bị lên án vì thất nghiệp dài hạn. Vấn đề đầu tiên của thanh niên, nhất là những người có trình độ thấp, là chuyện tiền lương. Tôi không tin rằng chính sách lương tối thiểu cho người trẻ là đúng đắn, vấn đề này phải được giải quyết một cách sáng suốt hơn.
Theo tôi, cần phải hỗ trợ cho công tác dạy nghề. Người học có thể nhận một mức lương thấp hơn hiện nay, nhưng được cung cấp một khóa đào tạo chất lượng, cho phép họ tiếp tục tham gia vào thị trường lao động. Tôi muốn mở cánh cửa cho việc học nghề, giảm nhẹ sự quản lý của Nhà nước và chú trọng phát triển các ngành nghề. Ngoài vấn đề tiền lương đã đề cập, còn có chi phí dành cho thất nghiệp. Hiện nay, các thủ tục của tòa án lao động khá dài dòng, phức tạp và không rõ ràng. Nạn nhân của các phiên tòa lao động không phải là các công ty lớn, họ có thể chờ đợi và có cả đoàn luật sư để giải quyết các vấn đề pháp lý phức tạp. Người phải chịu hậu quả đầu tiên chính là người lao động. Họ ít được đào tạo, nếu mất việc, họ phải chờ đợi hàng tháng, thậm chí hàng năm để hoàn thành các thủ tục và nhận được khoản tiền bồi thường thất nghiệp. Hoặc sẽ là những người sử dụng ít lao động, đôi khi chỉ có một hoặc hai nhân viên, trong khi chờ đợi phán quyết của luật pháp, họ không thể tuyển dụng tiếp. Vì những lý do này, tôi đã đấu tranh để cải cách các tòa án lao động và tôi sẽ tiếp tục đấu tranh vì mục tiêu đó.
Chúng ta cần thiết lập mức sàn và mức trần cho các bồi thường thiệt hại thất nghiệp. Đồng thời, chúng ta phải bảo vệ mức sống của người lao động, điều này còn quan trọng hơn việc bảo vệ sức mua của người tiêu dùng. Đây là vấn đề liên quan đến phẩm giá và sự coi trọng người lao động. Làm sao chúng ta có thể chấp nhận được hoàn cảnh khó khăn mà ngày càng nhiều người nông dân đang phải chịu đựng như hiện nay? Làm sao chúng ta có thể chấp nhận tình trạng nhiều người làm công ăn lương cảm thấy rằng công việc của họ không được trả công xứng đáng? Tôi tin rằng cứ hứa hẹn hão về việc tăng lương trên diện rộng là không tốt. Những lời hứa này sẽ đánh vào các công ty và kết quả là người lao động phải hứng chịu nạn thất nghiệp ngày càng gia tăng. Chúng ta có một trận chiến quan trọng để thúc đẩy sức mua. Thật không ổn nếu an sinh xã hội phục vụ lợi ích của tất cả mọi người mà lại chủ yếu dựa vào thu nhập của người lao động. Đây là một trong những lý do tại sao rất nhiều người dân ngạc nhiên khi thấy các công ty, doanh nghiệp cứ phàn nàn về “chi phí nhân công cao” trong khi bản thân họ lại cảm thấy đang được trả lương quá thấp so với công sức bỏ ra.
Do đó, tôi đề nghị giảm mức thuế thu nhập và giảm thuế cho những người làm nghề tự do. Điều này sẽ giúp tăng đáng kể tiền lương thực nhận mà không làm tăng chi phí lao động, không gây ảnh hưởng đến việc làm hay khả năng cạnh tranh. Nguồn tài chính phục vụ chính sách này sẽ được tính toán sao cho có lợi nhất cho người lao động.
(Trích tự truyện Cách mạng)