Chi Mai -
Trương Đăng Quế là một quan đại thần đồng thời là danh sĩ, đóng vai trò quan trọng trong các thời vua Minh Mạng, Thiệu Trị và Tự Đức. Ông cũng là nhà trí thức lớn của dân tộc, một vị quan có trách nhiệm và yêu dân, yêu nước, một nhà thơ có nhiều tác phẩm sâu sắc.
Tuy vậy, do những năm trước đây, rất hiếm tài liệu về Trương Đăng Quế và sáng tác của ông đều là chữ Hán, chưa được dịch ra chữ quốc ngữ nên nhiều độc giả muốn tìm hiểu về ông rất khó.
Cho đến gần đây, giới sử học đã công bố nhiều công trình nghiên cứu về ông; đồng thời giới văn học cũng xuất bản nhiều công trình dịch thuật, sáng tác của ông. Đây là những thuận lợi cho việc tìm hiểu toàn diện về một nhân vật có ảnh hưởng khá đậm trên trang sử của một thời.
Nhà sử học Dương Trung Quốc nhận xét, Trương Đăng Quế - cuộc đời và sự nghiệp là công trình nghiên cứu đầu tiên giới thiệu tương đối đầy đủ về nhân vật này. Sách còn cung cấp cho độc giả phần phụ lục toàn tập tác phẩm Trương Quảng Khê tiên sinh tập (tức Học văn dư tập) gồm phần dịch thuật và phần chữ Hán (bản khắc gỗ năm 1857).
Bìa cuốn sách Trương Đăng Quế cuộc đời và sự nghiệp, NXB Văn Học ấn hành. |
Trong cuộc đời 44 năm làm quan (1819-1863), Trương Đăng Quế luôn thể hiện lòng trung thành, công minh, liêm chính bằng cách hết lòng với việc triều chính.
Một trong những đóng góp đặc sắc nhất của ông chính là hoàn thành việc đạc điền và lập địa bạ trên vùng đất Nam Bộ dưới triều Minh Mạng. Đây chính là đóng góp to lớn vào công việc hoàn thành lãnh thổ quốc gia và phục hưng đất nước, đặc biệt với vùng đất phương Nam.
Chỉ trong vòng 5 tháng, Trương Đăng Quế đã thực hiện việc đo đạc và ghi chép địa bạ cho cả vùng đất Phương Nam. Công trình này được Phan Thanh Giản rất ca ngợi.
Về mặt văn học, Trương Đăng Quế cũng để lại một sự nghiệp đồ sộ. Ông là Tổng tài Quốc sử quán đầu tiên, mở đầu sự nghiệp viết sử triều Nguyễn, ông còn là chủ biên các tác phẩm đồ sộ còn lưu truyền đến tận hôm nay như: Đại Nam thực lục tiền biên, Đại Nam liệt truyện tiền biên, Đại Nam thực lục chính biên (đến Thiệu Trị), Hoàng Nguyễn thực lục tiền biên, Hoàng nguyễn thực lục hậu chính biên, Quảng Khê văn tập, Về Diệu Liên thi tập, Nhật Bản kiến văn tiểu lục...