Tiểu thuyết Agnes Grey (tên bản tiếng Việt: Người gia sư) của nhà văn Anne Bronte vừa được Nguyễn Bích Lan chuyển ngữ. VnExpress.net trò chuyện với dịch giả dịp tác phẩm văn học Anh kinh điển ra mắt bạn đọc trong nước.
- Cảm nhận của chị khi dịch "Agnes Grey" của nhà văn Anne Bronte - một trong những tác phẩm kinh điển của văn đàn Anh thế kỷ thứ 19?
- Tôi rất hứng thú khi bắt tay dịch cuốn sách vì phát hiện tác phẩm này chưa được dịch ở Việt Nam. Đó là cảm giác của một người "vỡ hoang", muốn làm việc để tạo ra cái mới, chứ không phải cảm giác phấn khích và tự mãn rằng: "mình là người đầu tiên làm việc này, không có mình thì…".
Theo tôi, tác phẩm Người gia sư là một sự khác biệt đáng khám phá so với những cuốn sách của các chị em nhà Bronte - vốn đã quen thuộc với bạn đọc Việt Nam. Nếu như Emily và Charlotte Bronte đều xây dựng hình ảnh nhân vật nam chính trong các tác phẩm dựa trên cậu công tử nghiện rượu nhà Bronte, Anne lại khác. Nhân vật nam chính để yêu và đáng được yêu là một con người giản dị, có đức tin, nếp sống lành mạnh và trái tim nhân hậu.
Câu chuyện tình si không phải là trung tâm trong tác phẩm của Anne Bronte. Vì vậy, nếu bạn đọc trông đợi điều đó, họ sẽ thất vọng. Tác phẩm của bà mộc mạc như một tự truyện, với những bài học mà chúng ta dễ tìm thấy qua con chữ. Có thể coi Người gia sư là một tiểu thuyết giáo dục. Tôi thích điều này và đó là một trong những lý do chính khiến tôi quyết định dịch sách.
Dịch giả, nhà văn Nguyễn Bích Lan. Ảnh: Đạt Ma. |
- Sách khắc họa hình tượng người phụ nữ, trong đó có người mẹ, người phụ nữ quý tộc khước từ cuộc sống giàu sang để chạy theo tình yêu. Chị nghĩ gì về tiếng nói nữ quyền Anne Bronte gửi gắm?
- Xét bối cảnh thời bấy giờ, Anne Bronte là phụ nữ có tư tưởng tiến bộ. Bà đánh giá cao những giá trị của sự lương thiện, siêng năng và trí tuệ. Dù gia cảnh nghèo khó, bà tự coi mình có vị trí ngang bằng với bất cứ người nào, thuộc bất cứ tầng lớp nào trong xã hội. Cách bà miêu tả sự khinh miệt phụ nữ của một nhân vật nam trong tác phẩm cho thấy bà là người đấu tranh vì nữ quyền. Đặc biệt, trong tiểu thuyết Người gia sư, bà khẳng định quyền mưu cầu hạnh phúc của phụ nữ.
Chân dung chị em nhà Bronte qua bức vẽ của anh trai - Branwell. Từ trái qua: Anne, Emily và Charlotte Bronte. Anne Bronte (1820 - 1949). Chị em nhà Bronte đã tạo lập đỉnh cao của văn chương Anh thế kỷ 19, mang đến cho đời những tác phẩm bất hủ như: Đồi gió hú, Người gia sư, Người tá điền vùng Wildfell, Jane Eyre... Ảnh: Corbis. |
- Điều chị thích nhất ở tác phẩm của Anne Bronte?
- Ở nội dung, tôi thích cách bà bày tỏ quan điểm rõ ràng về kiến tạo hạnh phúc trong hôn nhân: nền tảng của hạnh phúc trong hôn nhân là tình yêu, sự tôn trọng lẫn nhau, và sự chia sẻ trách nhiệm của những người xây tổ ấm, chứ không phải là của cải, sắc đẹp, tham vọng chiếm hữu hay sự si mê. Bài học tác giả gửi gắm trong tác phẩm vẫn còn nguyên giá trị đối với các cô gái ngày nay khi họ bước tới ngưỡng cửa thanh xuân, chuẩn bị đưa ra những quyết định và sự lựa chọn dẫn đến bất hạnh hoặc hạnh phúc cho cuộc đời mình.
Về nghệ thuật, tôi thích sự chân thật trong cách viết của bà. Tôi biết sau khi xuất bản lần đầu, tác phẩm này đã được Emily biên tập và trau chuốt lại cho lần in sau, nhưng tôi không chọn dịch bản đó vì tôi đồng tình với ý kiến của một số nhà bình luận nên đọc những gì là chính Anne Bronte thay vì đọc một tác phẩm mà chất riêng của bà nhạt nhòa đi vì bất cứ lý do nào.
Trong sách, Anne Bronte tái hiện đời sống của giới quý tộc nhà giàu, tá điền, người làm thuê nước Anh đầu thế kỷ 19 khá rõ nét bằng giọng văn mộc mạc, hấp dẫn.
Bìa tiểu thuyết "Người gia sư" ("Agnes Grey") bản tiếng Việt. |
- Điều gì ở tiểu thuyết "Người gia sư" truyền cảm hứng cho chị nhất?
- Nỗ lực vượt qua khó khăn của nhân vật nữ chính là điều truyền cảm hứng mạnh mẽ nhất cho tôi. Bạn đọc thưởng thức tác phẩm này có thể thấy vô số những khó khăn cô gái ấy phải vượt qua, không chỉ trong công việc làm gia sư cho những tiểu thư, công tử con nhà giàu ngang bướng, hống hách và coi thường sự trau dồi tri thức mà cả những thử thách về tâm lý đối với một cô gái trẻ, như nỗi nhớ nhà, niềm thương cha mẹ, nỗi khắc khoải của cô gái thầm thương, trộm nhớ người đàn ông cô không dám chắc có tình cảm với mình hay không.
Những thách thức khi dịch nằm rải rác trong tác phẩm, nhưng tôi nhớ mình thấy khó chịu nhất khi dịch những đoạn cô gia sư phải đương đầu với khó khăn và bế tắc do chính các học trò gây ra. Còn những trang sách khiến tôi rung động nhất là ở phần cuối, khi cô tình cờ gặp lại người đàn ông cô thầm yêu trên bãi biển vào một buổi sáng tuyệt đẹp. Hết sức chân thành, anh tỏ tình với cô trong chiều hoàng hôn thẫm đẫm vẻ đẹp diễm lệ của thiên nhiên, tựa như một phần thưởng cho sự đợi chờ của hai con tim, tựa như lời chúc phúc từ Thượng Đế.
- Trong ba chị em nhà Bronte, độc giả Việt biết đến người chị - Emily Bronte - với tác phẩm "Đồi gió hú" (Wuthering heights) hơn. Chị nghĩ sao?
- Theo đánh giá chung, Đồi gió hú vẫn là tác phẩm xuất sắc nhất, quyến rũ nhất trong số các tác phẩm mà chị em nhà Bronte đã tạo ra. Điều đó lý giải tại sao nhắc tới các cây bút mang họ Bronte, bạn đọc chúng ta nói ngay đến tiểu thuyết này. Nhưng là độc giả, không phải chúng ta chỉ đọc những cuốn hay nhất. Chúng ta có thể tìm kiếm sự giải trí, tri thức và những bài học trong nhiều tác phẩm khác nhau. Điều đó tạo nên nét đa dạng cho sự trải nghiệm của chúng ta trong thế giới sách rất phong phú.
>> Xem thêm:
Người cha khắc nghiệt của chị em nhà Brontë
Bố của chị em Bronte không phải là kẻ bạo ngược
Làm phim về ba chị em nhà Bronte
Đồi gió hú' lại được dựng thành phim
Thất Sơn thực hiện