Huy Tuấn có thế mạnh: bố làm to, đẹp trai, tương lai tiền đồ đang rộng mở phía trước. Nhưng tại sao không phải với cô gái nào khác mà lại là Đỗ Quyên? Phải chăng đấy là duyên số? Nhưng cũng phải chăng, cậu ta muốn thông qua con gái tôi để tạo thuận lợi, gây thiện cảm với tôi, người chủ trì hướng dẫn luận văn tiến sĩ của cậu? Nếu giả thiết sau đúng, điều đó là xúc phạm tôi, một việc làm không trong sáng nếu không muốn nói là toan tính vụ lợi. Người cha nào lại muốn con mình bị lợi dụng, bị làm con tin kiểu ấy cho dù bề ngoài trên danh nghĩa cả hai đều tự nguyện đến với nhau! Tôi và vợ tôi lúc ấy đều chưa muốn cháu có bạn trai, dẫu đó là một chàng trai toàn bích như Huy Tuấn. Nhưng với Đỗ Quyên, mọi chuyện đều rất đơn giản trước mắt nó: Ba mẹ ơi, yêu có cần nhiều hay ít thời gian để làm quen đâu, vừa gặp anh ấy đã thích con, con thì có cảm tình ngay với anh ấy, vậy thôi mà! Vợ tôi bảo: Thôi ông ạ, đất không chịu trời thì trời phải chịu đất thôi. Tôi cũng phải đồng ý với bà. Thời nay cha mẹ bao giờ chẳng bị động với con cái, chạy theo nó và luôn thoả hiệp hết chuyện này đến chuyện kia. Nhưng tôi chưa thể cho bà biết nhiều chuyện dích dắc trong nội bộ cơ quan, nhiều cái liên quan đến việc làm nghiên cứu sinh của cậu ta, đấy mới là lý do làm tôi chưa yên tâm về mối quan hệ giữa hai đứa.
Cậu ta quả là chàng trai dễ mến, luôn tỏ ra khiêm tốn, nhã nhặn, buổi đầu làm việc tôi không có lý do gì để chê trách, ghét bỏ cả. Có lần không biết nghe ở đâu, Đỗ Quyên nói với tôi: Ba đừng ác cảm với anh ấy, có thể ba anh ấy làm chính trị có nhiều thủ đoạn, người không thủ đoạn không thể làm chính trị, nhưng anh ấy thì chỉ làm khoa học đơn thuần, là một người trung thực. Tôi thầm nghĩ: con gái ơi, con còn quá ngây thơ sao mà hiểu hết mọi cạm bẫy ác hiểm của cuộc đời này! Tôi và vợ tôi rất cưng chiều con vả lại nếu có một cậu rể tương lai như Huy Tuấn thì cũng là vừa đôi phải lứa với Đỗ Quyên.
Được chừng nửa năm sau ngày Huy Tuấn về, Đỗ Quyên có giấy gọi đại học, chưa kịp bước chân vào giảng đường, thì tai họa ập đến. Sau tai họa ấy, Huy Tuấn dường như lúc nào cũng thảng thốt, sợ hãi, thường kể lại với người xung quanh về giây phút khủng khiếp trước hàm cá mập: "Đang bơi bên nhau, Đỗ Quyên kêu ối một tiếng lập tức chìm nghỉm, tôi quay sang không kịp trở tay cũng chới với như bị rút xuống, rồi bị sặc nước, giã gạo, vừa đúng lúc có người trên thuyền kịp túm tóc tôi lôi lên...". Tôi và vợ tôi sau những ngày tan nát cõi lòng bởi sự ra đi quá đột ngột, quá thảm khốc của con gái, cũng chỉ còn biết thông cảm với nỗi khổ tâm của bạn trai của nó khi phải chứng kiến giây phút người yêu bị tử thần cướp đi mà không thể làm gì, hoàn toàn bất lực. Sau ngày Đỗ Quyên mất, Huy Tuấn một thời gian khá dài bị sốc, luôn không tập trung tư tưởng, có lúc còn buồn nản, lo sợ cơ chừng phải bỏ dở công việc. Hôm biết tin con gái tôi gặp nạn, ông Bộ trưởng đã xuống tận nhà an ủi, chia buồn và ra viếng ở nhà tang lễ. Khi ra về ông còn không quên nhắc nhở khéo, mong anh nén nỗi đau để sớm ổn định công việc cho anh em trong Viện; rằng tôi hiện giờ là một trụ cột, một đầu tầu anh em nhờ cậy, không thể vì việc riêng mà ảnh hưởng đến việc chung. Lần khác, ông Bộ trưởng lại tìm đến nhà tôi, gần như van nài tôi hãy tìm mọi cách mà tĩnh tâm lại, đừng bỏ rơi cháu, đừng xao nhãng việc giúp cháu, vì quá yêu thương Đỗ Quyên mà cháu chưa thể gượng dậy ngay được trong lúc này, việc thi cử đã đến gần rồi, cháu thi không đậu là vuột mất cơ hội làm nghiên cứu sinh năm tới. Tôi bảo ông cứ bình tĩnh, cứ yên tâm. Tôi là người có nghị lực, giữ tín nghĩa, việc đã nhận là làm tới cùng. Sau đám tang Đỗ Quyên, năm sau đến đám tang của vợ, tôi như phải chết thêm một lần nữa.
Huy Tuấn tuy có khả năng tiếp thu nhanh, nhưng có lẽ do trong thời gian học tại trường cậu ta mất nhiều thì giờ làm công tác xã hội mà xao nhãng học hành, kiến thức có nhiều lỗ hổng, nắm vấn đề không chắc. Tôi lại phải mất công bồi dưỡng lại hầu như từ đầu những kiến thức cơ bản cho cậu ta. Vậy nên, trong năm đầu làm nghiên cứu sinh, phải đánh vật với những định lý, công thức, bài toán mẫu giống như cả thầy lẫn trò cùng đi thi để đạt được các chứng chỉ. Có kẻ ác khẩu đã giễu cợt, đơm đặt: Xem kìa, giáo sư Phan Lãng đã có cái "tiến sĩ to" chưa đủ, giờ còn làm thêm cái "tiến sĩ con" nữa; ông Bộ trưởng đã đặt mua trọn gói "tiến sĩ con" đó cho cậu cả rồi!
Một lần, có một tay kỹ sư đã mắc kỷ luật vì liên quan đến vụ tư túi chiếm dụng tiền đề tài, mách qué hỏi thẳng vào mặt tôi: Giá cái bằng tiến sĩ bao nhiêu anh nhỉ? Tôi phẫn nộ muốn cho cậu ta cái tạt tai, song tôi phải kìm nén, bỏ ngoài tai mọi lời kê kích dụng ý xấu và không chấp nhặt những kẻ phá bĩnh. Nhiều đêm tôi mơ thấy con gái hiện về, nó vẫn không quên nhắc nhở: Ba đừng bao giờ bỏ rơi anh ấy đấy nhé. Có một lần trong giấc mơ, Đỗ Quyên còn tiết lộ với tôi một điều mà chỉ nó và Huy Tuấn biết. Ba có biết không, lúc con bị cá mập ngoạm vào chân, máu túa ra, anh ấy cuống cuồng giãy đạp lung tung, chính con trúng một cái đạp của anh ấy nên càng bị chìm sâu hơn, nhưng con không giận anh ấy đâu, lúc tính mạng như nghìn cân treo sợi tóc như thế ai chẳng cuống, ai chẳng hãi mà dẫm đạp lung tung để thoát thân cơ chứ. Nếu linh hồn con người là có thật và có nhân cách, thì linh hồn đứa con gái bé bỏng đáng thương của tôi độ lượng và nhân ái biết bao!
Sau lần hoàn thành các kỳ thi lấy chứng chỉ, cũng vào dịp kỷ niệm ngày Nhà giáo Việt Nam 20 tháng 11, Huy Tuấn đến thăm tôi tại nhà riêng mang theo một túi quà. Tôi cười bảo luôn: Thầy chỉ nhận lời chúc mừng chứ không nhận hiện vật đâu nhá. Nhưng thầy ơi, món quà mọn này chỉ biểu lộ lòng kính trọng, biết ơn thầy đã hết lòng giúp em thời gian qua mà thôi, về vật chất cụ thể có ý nghĩa gì đâu so với sự giúp đỡ vô giá của thầy. Cậu ta cứ nhất định để món quà lại. Trong túi quà ngoài chai rượu ngoại, còn có một cái phong bì đựng hai nghìn "đô". Hôm sau tôi gọi cậu vào phòng riêng và đặt cả túi quà lên bàn nói ngắn gọn: Anh cầm về, nếu để lại thì đừng làm việc với tôi nữa! Cậu ta nói thế nào tôi cũng không nhận. Tôi bảo, ghi nhận tấm lòng kính thầy của anh. Biết ơn, thì anh cố mà làm luận văn cho tốt, bố anh sẽ thỏa lòng, tôi cũng an tâm là đã hoàn thành trách nhiệm. Nay tôi một thân một mình cần nhiều tiền để làm gì. Nghe tôi nói xong Huy Tuấn đã bật khóc, khóc trước mặt tôi, khóc mà không cần che giấu, nó bảo thầy làm em càng nhớ đến Đỗ Quyên, từ ngày Đỗ Quyên ra đi, không lúc nào em nguôi ngoai nỗi nhớ cô ấy. Em biết rằng rồi đây không thể gặp được người con gái nào như Đỗ Quyên nữa trên cõi đời này. Tôi cũng xúc động, nước mắt muốn trào ra song cố nén khi Huy Tuấn nhắc đến Đỗ Quyên và tôi tin vào những giọt nước mắt chân tình của nó. Suốt mấy năm làm đề tài không thấy Huy Tuấn đưa cô bạn nào đến giới thiệu với thầy, tôi ngầm hiểu đó còn là sự tế nhị của nó, không muốn tôi liên tưởng đến đứa con gái xấu số của mình. Vậy mà đến hết năm thứ ba, vừa bảo vệ xong luận văn ở hội đồng cơ sở, thì đột nhiên Huy Tuấn nói với anh em trong cơ quan là sắp tổ chức lễ cưới. Như lẽ thường, phải chờ bảo vệ tiếp ở hội đồng khoa học cấp Bộ nữa mới là xong xuôi mọi chuyện, một khi đã có người cha hậu thuẫn bên trên thì việc lập một hội đồng như thế nhanh chứ đâu phải chờ bốn, năm tháng như nhiều nghiên cứu sinh khác. Tôi cũng ngạc nhiên về chuyện cưới có vẻ vội của cậu ta như vậy, song không tiện hỏi. Có một cậu đang làm nghiên cứu sinh với một giáo sư khác đến rỉ tai tôi: Thầy ơi, nguy cấp lắm, cô dâu sắp vỡ đê rồi! Hóa ra anh chàng này ăn cơm trước kẻng, tôi chỉ biết thầm nghĩ vậy. Thời nay, việc cô dâu có bầu rồi mới ra phòng cưới có gì là lạ đâu. Rồi, Huy Tuấn đã để xảy ra một scandal chấn động cả cơ quan.
Phạm Quang Đẩu
Còn tiếp...
(Tiểu thuyết "Đánh đu cùng số phận" của Phạm Quang Đẩu, do Nhà xuất bản Văn học ấn hành năm 2012)