Kundera, Milan -
Tên sách: Những mối tình nực cười
Tác giả: Milan Kundera
Nhà xuất bản Văn học, 2009
Chủ trương dùng những suy nghiệm và phán đoán cá nhân sắc bén để mổ xẻ bản ngã con người, khám phá quan trọng của Milan Kundera là hình tượng những con người đào sâu đến tận cùng "cái tôi" cá biệt, không còn lệ thuộc vào định kiến, thói quen, những ảo tưởng về trật tự tinh thần, cũng như tự mình xóa bỏ niềm tin sâu xa vào tính chắc chắn dự đoán được của mỗi hành vi cá thể tác động tới xung quanh. Thế giới của Kundera là thế giới chỉ có thể suy nghiệm và hình dung, chứ không phải thế giới được đặt nền móng trên những điều "đã biết" chắc chắn.
Vì vậy, rất nhiều hiểu lầm, rất nhiều chuyện buồn cười đã diễn ra. Klara xinh đẹp bỏ phắt người yêu là nhà khoa học triển vọng, chỉ vì anh ta thà nói dối triền miên một cách "vô sỉ" còn hơn phải viết lời tựa cho một công trình vô vị, để chạy theo những cái hữu thực chắc chắn của đời sống mà anh chàng tội nghiệp đã hứa nhưng không làm nổi: căn hộ, một việc làm ổn định (Sẽ không ai cười). Cô gái trong Chơi trò xin đi nhờ xe những tưởng sẽ chinh phục chàng trai vĩnh viễn bằng ảo tưởng về sự đoan trang cô vốn nằm lòng, nhưng lại hoàn toàn thích hợp với vai cô gái đi nhờ xe lẳng lơ; và té ra sự thô bạo, trắng trợn lại là một bản ngã hiện thực khác của chính hai người, mà lúc kết truyện, con người giáo điều trong cô rên rỉ "em là em" cầu mong được nương nhẹ, nâng niu như tình yêu lúc trước. Bác sĩ Havel (Bác sĩ Havel hai mươi năm sau), một Don Juan thời mới từng bước trút bỏ vai trò "kẻ trụy lạc hoàn lương" trước người vợ trẻ xinh đẹp, nổi tiếng và sôi sục máu ghen, hồn nhiên trở lại làm kẻ phong tình tuyệt diệu trong đợt an dưỡng ngắn ngày. Anh chàng Edouard trong Edouard và Chúa khổ sở vì thèm muốn cô bạn gái nuột nà xinh đẹp, cuối cùng lại được thỏa mãn với bà giáo độc thân cứng nhắc, chuyên rao giảng đạo lý. Đến nỗi khi nhân tình của anh tự nguyện "dâng hiến" chỉ vì hiểu lầm khá ngớ ngẩn cho rằng anh hành động "tử vì đạo", thì Edouard tội nghiệp chẳng còn cảm hứng gì.
Thông qua chuyện tình yêu và tình dục nực cười, Kundera phê phán những ảo tưởng đạo đức, hành vi, và đặc biệt là tư tưởng, trói buộc con người trong quan niệm lỗi thời, xa lạ với khả năng cảm thụ và nhận chân thực sự cá nhân cũng như đời sống.
Những tình huống đặc biệt, hành động đặc biệt, mang tính chất của những biến cố quan trọng thường được Kundera sử dụng để đẩy nhân vật vào chuyến phiêu lưu bản ngã của mình. Đồng thời, mô-típ tranh biện, sự vỡ lẽ tức cười về những ý niệm sách vở, giáo lý - "bức màn che" căn cốt của hiện tượng và đời sống - thường xuyên trở đi trở lại, làm nên kết cấu nghệ thuật đặc sắc thống nhất cho toàn bộ tuyển truyện, tựa như một tiểu thuyết rời rạc, ngẫu hứng mà sáng chói bởi sự khai triển tư tưởng của một trong những nhà văn hậu hiện đại kiệt xuất.
Cái hài hước trong Những mối tình nực cười cũng không phải là sự giễu nhại đơn thuần, nó xuất phát từ sự phủ định tận cùng những giá trị nền tảng của cái vốn từ trước được xem là thật, là tốt, là đẹp, nay không còn phù hợp trước một đời sống mà mỗi con người phải tự vật lộn, đương đầu với hành vi, đạo đức của cá nhân và chỉ của cá nhân mà thôi, gần như không thể có một sự đồng thuận chung nào. Trên góc độ này, Milan Kundera là người kế tục rạng rỡ của Rabelais và Cervantes vĩ đại.
Khánh Phương