Trung tâm bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam (VCPMC) là tổ chức duy nhất tại Việt Nam đại diện hợp pháp cho quyền lợi của hơn 1.500 nhạc sĩ. Tuy đã ủy quyền, nhưng lần này, các nhạc sĩ phải trực tiếp ra mặt sau nhiều lần được VCPMC mời đến chỉ để nhận số tiền tác quyền quá ít ỏi, hầu như chỉ mang nghĩa tượng trưng, an ủi. Đơn kiến nghị gửi đến Đài Phát thanh tiếng nói VN (VOV), Đài truyền hình VN (VTV), Đài truyền hình kỹ thuật số VN (VTC) hôm 9/6... có đoạn viết: "Những năm bao cấp khi cả nước còn có chiến tranh, chúng tôi không được hưởng và cũng không đòi hỏi. Nay thấy sự thiệt thòi của chúng tôi, các đài cũng nên có ưu đãi cho các nhạc sĩ, và như vậy cũng là điều nên làm, đúng với chất xám mà các nhạc sĩ bỏ ra và cũng đúng với tinh thần luật pháp của nước ta cũng như của cộng đồng quốc tế".
Với sự tham gia của 371 nhạc sĩ, đây là cuộc ra quân đồng loạt của giới nhạc sĩ VN thuộc nhiều thế hệ, từ những tác giả quá cố (thông qua thân nhân) như: Văn Cao, Đỗ Nhuận, Huy Du... , các tên tuổi trụ cột của nền âm nhạc đương đại: Trọng Bằng, Huy Thục, Trần Tiến, Nguyễn Cường... đến đội ngũ sáng tác trẻ: Giáng Son, Anh Quân, Đỗ Bảo... Nội dung kiến nghị chỉ 2 trang giấy nhưng "tập sớ" của họ dày đến hơn 50 trang vì gồm hàng trăm chữ ký. Nhạc sĩ Huy Thục phát biểu: "Chúng tôi, những người đã chết, sắp chết và đang sống, khi sáng tác đâu có nghĩ đến cái ngày phải kéo nhau ký vào đơn kiến nghị thế này. Nhưng luật pháp Việt Nam cũng như quốc tế đã có quy định rõ ràng về vấn đề tác quyền, chúng tôi chỉ làm đúng theo chủ trương và mong muốn sức lao động của mình được tôn trọng".
Còn nhạc sĩ Phó Đức Phương - Giám đốc VCPMC - người đã nhiều năm lăn lộn với công việc đòi tác quyền, ngậm ngùi: "Tôi thấy rất xúc động. Chỉ có gỗ đá mới vô tri trước việc làm vạn bất đắc dĩ của những người đã sản sinh ra những ca khúc bất hủ, ngân nga suốt thế kỷ qua tại Việt Nam".
Mỗi năm có hàng trăm chương trình ca nhạc được phát sóng, nhưng tiền tác quyền thường được thanh toán nhỏ giọt. Ảnh minh họa: Hoàng Hà. |
Theo ông Phương, các đài truyền thanh, truyền hình hoặc xài nhạc như của chùa, hoặc có trả tác quyền nhưng với cái giá quá bèo bọt. Nhạc sĩ Phạm Tuyên - người có lượng lớn các ca khúc phát đi phát lại trên VOV cho biết: "Trước nay, họ trả tôi một lần đầu khi bản nhạc được gửi đến thu âm. Mỗi bài được đâu đó 1-1,5 triệu". Trong kiến nghị, các nhạc sĩ cho rằng, cách thanh toán này chỉ được xem là thiện chí ban đầu chứ không thể coi là cái giá "mua đứt bán đoạn" đối với sáng tác. Ông Phương khẳng định: "Chẳng ở đâu lại tồn tại hình thức mua bán bản quyền như thế cả. Theo thông lệ quốc tế, các tổ chức phải trích 3-15% tổng kinh phí đầu tư và doanh thu quảng cáo để lập quỹ nhuận bút cho các tác giả. Việc trả tác quyền cho nhạc sĩ có thể được tính theo tần suất sử dụng tác phẩm". Nhưng ông cho biết, trong quá trình đàm phán, khi đưa ra căn cứ này, có vị đại diện còn trình bày kiểu: Chúng tôi không biết luật hay nghị định thế nào. Các ông xem, có đài nào trả cao như chúng tôi không". Giám đốc VCPMC than thở: "Họ là đài Trung ương, họ đòi so với các đài địa phương thì so sao nổi".
Trao đổi với VnExpress hôm nay, nhạc sĩ Phan Tuyết Minh, Giám đốc Hệ âm nhạc VOV3 khẳng định: "Không có tác phẩm nào công bố trên làn sóng của Đài mà Đài không trả nhuận bút". "Trong khi một số cơ quan truyền thông chỉ trả 200 nghìn đồng một ca khúc, chúng tôi trả từ 1 triệu đến 1,5 triệu tùy theo quy mô của tác phẩm... Nhạc không lời với một tác phẩm không dài là 5 triệu đồng. Hợp xướng từ 15 đến 30 triệu đồng. Đó là riêng nhuận bút trả cho người sáng tác. Đây cũng là nhuận bút đã được thỏa thuận giữa các tác giả đối với Ban Âm nhạc...". Trước những lý lẽ từ phía VCPMC rằng: "Quyền tác giả được bảo vệ tới 50 năm sau khi tác giả mất ở mọi lĩnh vực nhằm mục đích kinh doanh", đại diện VOV khẳng định: "Đài tiếng nói Việt Nam không làm công tác kinh doanh. Đài cũng không thu một xu nào từ phía các thính giả...".
Đối với những chương trình có quảng cáo như Xone FM, bà Minh cho biết, VOV đã trả hai lần qua Trung tâm Bản quyền, mà trực tiếp là trả qua ông Phó Đức Phương, với số tiền là 137 triệu 500 nghìn đồng, cho việc sử dụng âm nhạc trong khoảng thời gian từ 9/2007 đến 9/2008.
VTV là một trong những đơn vị tiên phong thực hiện quyền tác giả, nhưng với mức chi trả theo VCPMC là quá thấp: 10.000 đồng một ca khúc trong những chương trình không có tài trợ và 170.000 đồng mỗi ca khúc cho những chương trình có tài trợ, quảng cáo. Theo đó, mỗi năm, VTV đóng góp cho VCPMC khoảng 200 triệu đến 400 triệu đồng - con số mà theo ông Phương, chỉ mới bằng 1 phần 10 mức giá họ đáng phải trả. "Thực tế, 3/4 các đài truyền hình, phát thanh trong cả nước đã cam kết thực hiện theo giá của VCPMC đưa ra. Nhưng trong khi đài địa phương, với quy mô của mình, chỉ mất vài chục triệu mỗi năm, thì với cách tính như thế, đài trung ương phải bỏ ra tiền tỷ. Đó cũng là lý do khiến họ chưa sẵn sàng", ông Phương cho biết. Theo nguồn tin của VnExpress, cùng với thời gian và sự phát triển của các chương trình phát sóng, VTV đã có ý thức nâng giá tác quyền. Cụ thể, từ sau khi ký lại hợp đồng năm 2007, VTV đã tăng mức phí dành cho các chương trình không có tài trợ từ 220 triệu đồng mỗi năm lên 242 triệu.
Nhạc sĩ Phạm Tuyên: "Mấy năm nay, tôi mới biết đến tiền tác quyền đều đặn nhờ cứ mỗi quý một lần VCPMC lại mời đến nhận". Ảnh: Hoàng Hà. |
Đến nay, mỗi khi bàn về chuyện tác quyền, VCPMC lại nhắc đến "món nợ" 50 triệu đồng của VTC. Chị Phạm Thanh Thủy, luật sư của VCPMC cho biết: tháng 11/2005, trong cuộc họp với VCPMC, đại diện VTC đồng ý mức bản quyền tác giả âm nhạc năm 2005 là 50 triệu đồng. Từ đó đến tháng 1/2008, VCPMC đã có 14 lần công văn qua lại nhắc số tiền khiêm tốn đó. Nhưng VTC hoặc không trả lời, hoặc tiếp tục hứa, lần lữa đến nay, con số 50 triệu đồng tiền bản quyền vẫn chỉ treo lơ lửng như một lời hứa không không thời hạn thực thi. Trao đổi với VnExpress, đại diện của VTC - một trong những người trực tiếp đàm phán tác quyền với VCPMC thừa nhận thực tế này. Anh giải thích: "VTC là một trong những đơn vị rất có thiện chí trong việc mua tác quyền. Bằng chứng là từ năm 2005, chúng tôi đã chủ động gặp gỡ với VCPMC để bàn hợp đồng tác quyền. Số tiền tác quyền năm 2005 đã được thống nhất là 50 triệu đồng. Nhưng sau này, do có sự thay đổi nhân sự lãnh đạo cũng như nhân sự phụ trách vấn đề bản quyền nên chuyện thực thi hợp đồng được tiến hành hơi chậm".
Lưu Hà