Theo NSND Trần Bình, nhiều năm nay ông và một số nhạc sĩ không đồng ý với "cách thu tiền tùy tiện" của Trung tâm Bảo vệ Quyền tác giả Âm nhạc VN (VCPMC). Hiện VCPMC thu tiền tác quyền dựa trên số ghế ở nơi biểu diễn bằng cách đem số ghế nhân với giá vé rồi tính phần trăm, nhưng lại không áp dụng thống nhất. “Các chương trình tổ chức ở Trung tâm Hội nghị Quốc gia với gần 4.000 ghế, nhạc sĩ Phó Đức Phương thu 4 triệu đồng mỗi bài, ở Nhà hát Lớn có 500 ghế, ông thu 3,6 triệu đồng một bài. Đơn vị tổ chức làm căng ông hạ xuống 2 triệu đồng. Có lúc ông thu 700 nghìn đồng, có lúc xuống 300 nghìn đồng. Như vậy không chỉ các đơn vị tổ chức mà chính chủ tác phẩm không biết đường nào mà lần” - ông Trần Bình nhận xét.
Trong các đêm nhạc của nhạc sĩ Thanh Tùng (giữa) do Nhà hát Ca múa nhạc nhẹ Trung ương tổ chức, NSND Trần Bình (trái) đều trả tiền tác quyền trực tiếp cho nhạc sĩ. |
Trước bức xúc của nhạc sĩ Phó Đức Phương, Giám đốc VCPMC, về việc các ca sĩ hàng sao nhận cát xê khủng trong khi nhạc sĩ không nhận được số tiền xứng đáng cho tác phẩm của mình, NSND Trần Bình phản bác: “Ở Việt Nam, những người như anh Phương nói chỉ đếm trên đầu ngón tay. Gần 10 nghìn diễn viên ca múa nhạc sống ở mức nghèo khổ. Với những buổi biểu diễn của nhà hát, một ca sĩ có tiếng như Phương Thảo (Sao Mai) mới được bồi dưỡng tầm 150 nghìn, trong khi tiền tác quyền lên tới hàng triệu đồng thì không chấp nhận được”.
Một điểm nữa mà những nghệ sĩ như Trần Bình, Phú Quang, Quốc Trung… không tán thành VCPMC là cách trung tâm này thanh toán tiền bản quyền cho nhạc sĩ. “Trung tâm của ông Phương đang thu của Đài truyền hình 100 nghìn đồng một bài hát, nếu chương trình phát lần thứ hai giảm xuống 50 nghìn đồng, chương trình có tài trợ là 300 nghìn đồng. Họ thu tiền của Đài truyền hình hàng năm nay nhưng chưa trả tiền cho các nhạc sĩ vì theo họ chưa có phương thức chia” - Trần Bình cho biết. Nhiều đơn vị tổ chức biểu diễn khi đến đóng tiền bản quyền muốn xem hợp đồng ủy quyền của các nhạc sĩ với VCPMC đều bị từ chối. Nhạc sĩ Tú Nhi (Chế Linh) khẳng định, ông không ủy quyền cho trung tâm nhưng trung tâm vẫn yêu cầu thu tiền những bài hát ông sáng tác và đến nay, gia đình ông chưa lần nào nhận được tiền thanh toán từ trung tâm này. Những chương trình gần đây do Nhà hát Ca múa nhạc nhẹ Trung ương tổ chức, NSND Trần Bình đều trả tiền bản quyền tận tay các nhạc sĩ vì theo ông “làm việc với nhạc sĩ dễ hơn với VCPMC”.
Bản thân Trần Bình, được sự ủng hộ của nhiều nhạc sĩ, đã quyết định làm hồ sơ xin thành lập một trung tâm khai thác tác quyền mới. Theo ông Bình, Trung tâm do ông thành lập sẽ có quy mô rộng hơn, không chỉ khia thác bản quyền âm nhạc mà còn có múa, sân khấu, nghệ thuật trình diễn, sắp đặt… Trung tâm này sẽ áp dụng các thu tiền bản quyền giống mô hình ở Singapore: thu theo quy mô chương trình lớn, vừa, nhỏ. Ngoài ra, cách tính còn tùy thuộc vào tính chất chương trình: chương trình của các công ty kinh doanh; chương trình thuộc hệ thống phát thanh truyền hình nhà nước - nơi phục vụ nhiệm vụ chính trị; chương trình của các đơn vị nghệ thuật công lập - nơi phục vụ quần chúng. “Ở Singapore, một khách sạn một tháng mở hai cái đĩa của tác giả A chỉ phải nộp khoảng 20 USD, nhưng nếu thanh tra phát hiện họ mở đĩa nhạc sĩ B mà chưa nộp tiền thì sẽ bị phạt cỡ 200 nghìn USD và có khi phải đóng cửa. Chính vì thế, ai cũng thực hiện nghĩa vụ đầy đủ và nhạc sĩ được hưởng rất nhiều” - Trần Bình ví dụ.
Bên cạnh việc học tập mô hình quốc tế, Trần Bình cũng cho rằng, nên tính đến đặc thù Việt Nam khi khai thác tác quyền. Theo ông, một tác phẩm ra đời cách đây 20-30 năm không thể thu tiền bản quyền giống như một tác phẩm mới ra đời. “Các nhạc sĩ thế hệ trước đều được nhà nước cho tiền ăn học, đào tạo, được hưởng học bổng, hưởng lương, thậm chí được tặng nhà nên sản phẩm của họ phải được trả lại cho cộng đồng. Tiền bản quyền chỉ là một hình thức động viên. Các nhạc sĩ trẻ phải chi trả mọi chi phí ăn học nên tác phẩm của họ trong những năm đầu cần được ưu ái hơn”. Ông Bình dự định, trung tâm của ông sẽ trả tiền theo tháng cho các tác giả chứ không phải theo quý như VCPMC. Số tiền phí mà trung tâm của ông giữ lại từ tiền thu tác quyền nhiều nhất là 10%. Tuy nhiên, ông khẳng định, đây là những đề xuất của mình còn hình thức thu tiền và chi trả thế nào phải thông qua sự đồng ý của Bộ Tài chính.
Nhạc sĩ Phó Đức Phương trong buổi làm việc với đại diện Cục Nghệ thuật Biểu diễn về bản kiến nghị gần đây. |
Theo đại diện Cục Nghệ thuật biểu diễn, việc thành lập Trung tâm khai thác tác quyền mới là hoàn toàn có khả năng bởi đây là những tổ chức nghề nghiệp mang dáng dấp của doanh nghiệp tư nhân. Việc có nhiều trung tâm sẽ giúp các tác giả có cơ hội “chọn mặt gửi vàng” và tăng khả năng đấu tranh với nạn vi phạm quyền tác giả.
Trong khi đó, ông Tô Văn Động - người phát ngôn của Bộ Văn hóa Thể thao Du lịch - tỏ ra thận trọng khi bàn về vấn đề này. Theo ông, việc các nghệ sĩ đứng ra mở các trung tâm tác quyền khác là đúng nhưng không đơn giản. Một trung tâm tác quyền chỉ được thành lập khi có sự cho phép của ba cơ quan quản lý nhà nước là Bộ Nội vụ, Bộ Văn hóa Thể thao Du lịch - nơi quản lý chuyên môn và Bộ Tài chính - nơi xây dựng các định mức trong việc thu tiền. “Việc VCPMC đang thu tiền trên thỏa thuận, không có cơ sở nào là không đúng với quy định của Bộ tài chính” - ông Động phát biểu.
Ông Động cho biết, chính phủ đã giao cho Bộ xây dựng đề án tăng cường hoạt động cho các tổ chức phi chính phủ như VCPMC. Đề án này đang được Cục bản quyền tác giả văn học nghệ thuật triển khai nhưng chưa trình lên.
Hiện NSND Trần Bình tỏ ra tự tin với kế hoạch của mình. Ông cho biết đang hoàn chỉnh hồ sơ gửi lên ba Bộ để có thể cho ra mắt trung tâm tác quyền vào cuối năm nay.
Ngọc Trần