Tác phẩm viết năm 1829 của Victor Hugo được dịch và ra mắt tại Việt Nam nhân Ngày sách Việt Nam lần thứ ba. Tại buổi tọa đàm ra mắt sách, thầy Trần Hinh - giảng viên Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội - cho rằng dù không tầm cỡ như Những người khốn khổ hay Nhà thờ Đức Bà Paris, tác phẩm Ngày cuối cùng của một tử tù đóng vai trò hết sức quan trọng vì nó chứa đựng gần như đầy đủ phong cách, mô típ, nhân vật và chủ đề quen thuộc trong sáng tác văn xuôi của Victor Hugo. Ngoài ra, nó chứa đựng những tâm sự nhức nhối của nhà văn suốt đời đấu tranh cho quyền được sống của con người.
Nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên, Tiến sĩ Thùy Linh, giảng viên đại học Trần Hinh, nhà văn Di Li (từ trái qua) tại buổi tọa đàm. |
Nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên cho rằng cuốn sách mỏng nên có thể đọc nhanh hơn nhiều tiểu thuyết đồ sộ của Victor Hugo, tuy nhiên phải cảm lâu hơn mới hiểu được những dụng ý nhân văn của tác giả.
Tác phẩm ghi lại 24 giờ cuối cùng của cuộc đời một tử tù qua nhật ký của nhân vật xưng tôi - nhân vật không tên tuổi, lai lịch, không nguồn gốc tội lỗi, không ai biết anh ta phạm tội gì đến nỗi trở thành tử tù. Anh ta kể về không gian sinh tồn là nhà tù, những con người va chạm với anh ta trong 24 giờ đó là bạn tù, linh mục, cai ngục... và những người phụ nữ trong tâm tưởng gồm mẹ, vợ và con gái. Tất cả những suy tư đó đan xen với dòng suy nghĩ về việc anh ta sắp bị thi hành án.
Theo nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên, tư tưởng của Victor Hugo trong tác phẩm là con người được sống, đáng sống, người phạm tội có thể bị phạt nhưng có thể phạt bằng cách khác ngoài án tử hình.
Bìa sách "Ngày cuối cùng của một tử tù" phát hành ở Việt Nam. |
Các diễn giả cũng bàn về nghệ thuật tiểu thuyết của Victor Hugo trong tác phẩm này, trong đó có việc ông cố tình bỏ qua lý do phạm tội và cảnh xử tử cuối cùng trên đoạn đầu đài. Theo Tiến sĩ Nguyễn Thùy Linh, án tử hình được lấy cảm hứng từ bối cảnh nước Pháp thế kỷ 19 nhưng ông không miêu tả xã hội đó mà đi thẳng vào suy tư của người tử tù trong không gian hẹp, thời gian ngắn. Chị Linh cho rằng việc đi vào dòng tâm tưởng nhân vật cho thấy sự hiện đại hóa trong bút pháp của Victor Hugo .
Ông Phạm Xuân Nguyên cũng cho rằng dụng ý đó có liên quan tới văn học phi lý thế kỷ 20. Bản thân nhân vật cũng không hiểu lý do mình bị kết tội mà chỉ biết mình rơi vào mê cung và chết mà không hiểu chết vì cái gì. Cách viết tiểu thuyết dồn nén không gian và thời gian, theo ông Phạm Xuân Nguyên, là cách viết đặc biệt chỉ xuất hiện ở một số ít tác phẩm trên thế giới.
Di Ca