Lê Bầu (1930 - 2007) là nhà văn, nhà báo, dịch giả có uy tín với nhiều tác phẩm được độc giả yêu mến như Thông reo, Đi thực tập, Dòng sữa trắng, Hoàng hậu Vàng Anh, Đèn kéo quân, Sáu mươi ngày đêm giữ chợ Đồng Xuân, Ngã ba cô đơn, Độc hành... và nhiều tác phẩm dịch như: Tể tướng Lưu Gù, Quê cũ, Thành phố hoa, Hoài niệm sói, Quỷ thành, Trở về... Bạn bè thân thiết của ông không ít, nhưng tuổi thơ ông là một khoảng bí mật vời vợi, chẳng giãi bày cùng ai.
Sách "Tuổi thơ Hà Nội ngày xưa". |
Nhà văn Bùi Ngọc Tấn - người được coi là tri âm tri kỷ của Lê Bầu - nhận được tập di cảo của tác giả. Ông bỏ nhiều thời gian, công sức để biên tập, hoàn thiện cuốn hồi ký. Những trang ký ức đó được NXB Kim Đồng xuất bản thành sách với tên Tuổi thơ Hà Nội ngày xưa.
Tập sách ra đời, những người bạn của nhà văn Lê Bầu mới có dịp hiểu về tuổi thơ của ông, một thời nhiều gian khó ở bãi bồi sông Hồng. Nơi đó là cộng đồng dân dưới bãi như tay lơ xe "anh chị", những kẻ móc túi, cơ hàn... Nhưng giống như đóa sen "gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn", cậu bé Lê Bầu hồn nhiên sống, chơi đùa, lớn lên cùng những lời dạy nghiêm khắc của người cha ít học nhưng tính tình khảng khái. Có lẽ chính vì vậy mà sau này, khi lớn lên, chịu nhiều dâu bể, Lê Bầu vẫn như cây thông giữa đời, được tất cả bạn bè yêu mến.
Tuổi thơ Hà Nội ngày xưa mang lại một không gian, cuộc sống của Hà Nội với những địa danh như Phúc Xá, Nghĩa Dũng, An Dương, Tứ Tổng... những năm 1930 của thế kỷ trước. Nơi ấy tập trung đủ mọi hạng người: những kẻ lưu manh, lừa lọc như chị em Bính Lớn, Bính Con, vợ chồng Cả Mốc, ông Mù... với đủ các chiêu trò; những kẻ nghiện ngập, những tay "anh chị' khét tiếng.
Nhưng từ chính nơi ấy, tình người vẫn rạng ngời ấm áp: Một Tí Bủng - cầm đầu bọn đầu gấu bến ô tô, "dạy vợ" đang bầu bí bằng cách đào một cái hố bắt vợ nằm sấp bụng xuống rồi đánh mười roi. Bà Cau bán nước hiền hậu, lo lắng dặn dò cậu bé Bầu tránh xa mấy đứa lưu manh. Hay bác Cấn trong đội culi - người hay quát mắng đe nẹt cậu bé Bầu nhất, sau một thời gian xa cách, tình cờ gặp cậu hôm đi thi thì dúi vào tay cậu mấy đồng hào bạc và nói: "Thất học khổ lắm con ạ!"...
Nhà văn Nguyễn Xuân Khánh nhận xét Tuổi thơ Hà Nội ngày xưa là một cuốn sách độc đáo bởi trong văn học Việt Nam, chưa có tác phẩm nào viết về tuổi thơ Hà Nội thị thành trước năm 1945; mà lại viết về những đứa trẻ, những người ngụ cư dưới bãi sông Hồng thì càng hiếm. Ngay cả những tác phẩm của nhà văn Tô Hoài, Lê Văn Chương, Nguyên Hồng hay thậm chí những tác phẩm của Tự lực Văn đoàn... những năm đầu thế kỷ cũng chỉ xoay quanh tuổi thơ Hà Nội ở nông thôn - ngoại thành, hoặc một vài nét chấm phá mờ nhạt về trẻ em thị thành.
Lam Thu