Tên sách: Nỗi buồn lâu quên
Thể loại: Ký, tản mạn
Tác giả: Tô Hoàng
Nhà xuất bản Hội Nhà Văn
Ngòi bút của Tô Hoàng mang đầy đủ đặc tính của thế hệ tác giả trưởng thành trong bom đạn: quý trọng bạn bè, đam mê công việc và ưu tư thế sự. Ở tuổi ngoài 70, ông vẫn miệt mài viết. Cuốn Nỗi buồn lâu quên do NXB Hội Nhà Văn ấn hành, là tác phẩm mới nhất của ông. Sách gồm các bài ký và tản mạn. Khác với cái tên gọi, Nỗi buồn lâu quên không hề có chút ai oán hay bi lụy, mà theo một cách riêng, sách thể hiện cái nhìn của một con người yêu đời và đau đời.
Bìa sách "Tô Hoàng - Nỗi buồn lâu quên". |
Trong cuốn sách mới, Tô Hoàng khẳng định mình là cây bút tung tẩy đắc địa ở mảng ghi chép, ký. Vốn từng được đào tạo bài bản ở nước ngoài để làm phim tài liệu, ông rất nhanh nhạy nắm bắt chi tiết và thông thạo khai thác chi tiết. Nhờ bản lĩnh khai thác, Tô Hoàng khiến cho trang văn của ông đầy những nhấn nhá thu hút. Những chân dung đồng nghiệp như Nghiêm Đa Văn, Đỗ Chu, Thạch Quỳ, Hữu Thỉnh, Nguyễn Khắc Phục... được phác thảo thuyết phục bằng các chi tiết sống động qua ngòi bút Tô Hoàng. Ông không đặt mình cao hơn nhân vật, nên sự chân thành nơi ông khiến mỗi cử động dù nhỏ nhoi của họ cũng mang niềm thương nỗi nhớ rõ rệt.
Hơn nữa, phải rất yêu mến người cùng thời, thì Tô Hoàng mới lưu giữ lá thư tay nghệch ngoạc mà Phạm Tiến Duật gửi về từ chiến trường, để bạn đọc hôm nay có thể hiểu hơn tác giả những câu thơ lừng lẫy Trường Sơn đông Trường Sơn tây thuở nào. Để độc giả biết thêm chuyện, Phạm Tiến Duật từng không đồng ý thăng cấp bậc binh nhì lên binh nhất vì muốn nguyên vẹn hình ảnh: "người làm thơ ấy đang trai, ra đi cổ áo mang hai lá cờ".
Nhiều trải nghiệm, lại chịu khó đọc và chịu khó nghĩ, Tô Hoàng có được nhiều trang văn thao thức và dư âm. Ông nhặt nhạnh và bình luận khá thấu đáo về các tác phẩm như: Bà già đi bụi của Nguyễn Ngọc Tư, Khúc tráng ca dã tràng của Thu Trân, Được sống và kể lại của Trần Luân Tín hay Ốc đảo của Trần Chiến...
Cái tài và tình của Tô Hoàng nổi bật lên khi ông đề cập đến những tồn tại gượng gạo và bấp bênh của sự thay đổi cuộc sống quanh mình. Tác giả khai thác ký ức triệt để và đối chiếu ký ức của mình với hiện thực nhằm giúp bạn đọc nhận ra: trong quá trình phát triển mọi mặt trong đời sống, có không ít điều thiêng liêng và cao đẹp bị tổn hại, bị mất mát, đánh tráo. Những tản mạn: "Chỉ anh dân đen là khổ thôi", "Loại vi rút gì đây?" hoặc "Đừng như những chú kiến quáng quàng trong chảo nóng" chứng tỏ Tô Hoàng không nguôi day dứt với sự tiến bộ và phát triển của đất nước.
Nếu nhìn khách quan, tôi thấy nhà văn Tô Hoàng hơi bị thiệt thòi trong sự ghi nhận của cộng đồng độc giả. Ông ít được người đọc biết đến, dù trước đây, chỉ tính riêng tiểu thuyết Ngửa mặt kêu trời, Tô Hoàng xứng đáng được vinh danh. Trong dòng chảy tiểu thuyết Việt Nam, Ngửa mặt kêu trời là tác phẩm có khả năng kích hoạt suy tưởng của mọi người. Cuốn sách này ra đời vào giai đoạn đổi mới, sớm cảnh báo về những giá trị chông chênh phải được thử thách và dễ bị đổ vỡ trước tác động của cuộc sống vật chất. Chỉ cần với Ngửa mặt kêu trời, Tô Hoàng đủ để có diện mạo nhà văn đàng hoàng.
Từ Ngửa mặt kêu trời đến Nỗi buồn lâu quên của hôm nay, Tô Hoàng một lần nữa cho thấy, ông đi được chặng đường dài, vừa lặng lẽ vừa bền bỉ với văn chương.
Lê Thiếu Nhơn
Sài Gòn, tháng 9/2014