Một lần tới Anh dự buổi ra mắt vở Tosca, Puccini có dịp xem vở kịch Madama Butterfly của Balasco - tác giả nổi danh sân khấu Mỹ cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX. Vở kịch để lại ấn tượng sâu sắc với nhà soạn nhạc người Italy. Giacomo Puccini đã sáng tác vở opera dựa theo vở kịch trong năm 1902 - 1903. Lời của vở opera được viết bởi Giuseppe Giacosa và Luigi Illica.
Madama Butterfly trình diễn lần đầu tại Milan năm 1904. Sau đó, vở opera được viết lại, màn thứ hai chia thành hai phần với một quãng nghỉ ở giữa. Phiên bản mới này công diễn lần đầu tại Brescia trong ba tháng liền. Chưa hài lòng, Puccini lại làm mới tác phẩm. Phiên bản thứ ba ra mắt tại Paris, Pháp vào năm 1906 và được biểu diễn tới ngày nay.
"Madama Butterfly" không chỉ ngợi ca sự chung thủy, mà còn phản ánh một thực tế tại Nhật. Những cô gái Nhật nhẹ dạ mong muốn lấy những ông Tây bảnh bao để có cuộc sống sung túc, để rồi ôm hận suốt đời. |
Tới nay, vở diễn được trình diễn tại khắp các quốc gia nhưng khi "chào đời", tác phẩm gặp khá nhiều trở ngại.
Trong lần ra mắt đầu tiên tại Milan, vở opera đã thất bại thảm hại. Khán giả tại nhà hát La Scala cho rằng, màn mở đầu quá nhiều chi tiết khiến họ mệt mỏi. Phần đông khán thính giả phản đối bởi họ nghĩ nhiều đoạn nhạc giống với La Boheme - một vở opera đã trình diễn trước đó của Puccini. Khúc aria Un bel di vedremo do Rosina Storchio - giọng ca soprano trữ tình xuất sắc của Italy thời đó đảm nhiệm - vang lên trong tiếng la ó, phản đối.
Đó có lẽ là buổi tối đen tối trong cuộc đời nhà soạn nhạc vĩ đại Puccini. Ông đã thừa nhận, ông thấy đau đớn, tan nát và hổ thẹn. "Tôi không khóc vì ba năm công sức của mình, nhưng tôi buồn khi thấy giấc mơ thơ mộng mà tôi ôm ấp tan vỡ", Puccini nói. Nhưng chỉ hai ngày sau, bằng tình yêu, Puccini quyết không gục ngã và vực dậy tinh thần để dựng lại "đứa con tinh thần".
Tháng 5/1904, vở opera được trình bày tại Nhà hát Lớn Brescia và thành công rực rỡ. Khán thính giả gọi tên Puccini và yêu cầu chơi lại nhiều đoạn trong vở.
Madama Butterfly lấy bối cảnh ở Nagasaki, Nhật Bản năm 1904. Câu chuyện xoay quanh cuộc tình giữa hai nhân vật Cio-Cio San - một thiếu nữ Nhật và sĩ quan hải quân người Mỹ tên Pinkerton. Cô gái trong trắng không hề biết Pinkerton say mê nàng, nhưng chỉ định lấy nàng với mục đích thuận tiện cho công việc, và lên sẵn kế hoạch bỏ nàng về Mỹ khi công việc hoàn tất. Vì tình yêu, Cio-Cio San còn nguyện theo đạo Thiên Chúa cùng chồng. Khi đám cưới đang diễn ra, chú của nàng bước vào nguyền rủa vì nàng dám từ bỏ đạo Phật của tổ tiên. Pinkerton tức giận đuổi hết khách mời. Puccini đã viết một bản hát bè đôi về tình yêu vừa chớm nở tuyệt đẹp cho phần kết thúc màn một.
Ba năm trôi qua kể từ khi Pinkerton ra đi, Cio-Cio San vẫn giữ đức hạnh, thủ tiết chờ chồng và chăm sóc con trai. Trong khi người hầu là Suzuki thuyết phục nàng rằng sĩ quan Mỹ là kẻ bội bạc và không quay trở về, Cio-Cio San vẫn mỗi ngày nhìn về phía cảng mong ngóng phu quân. Nhiều lời cầu hôn đến, nhưng người phụ nữ Nhật vẫn kiên định chờ đợi. Một chiều nghe tiếng đại bác từ ngoài cảng, nàng nhìn ra thì thấy thuyền của Pinkerton trở về.
Đức lang quân của Cio-Cio trở về nhưng đi bên cạnh người vợ mới. Cio-Cio San định tự sát nhưng con trai nàng phát hiện ra và ngăn lại. Sau khi dụ con ra vườn chơi, nàng hát khúc aria Tu, tu piccolo iddio - những lời cuối cho đứa bé và cha nó - rồi quyết định tự sát. Phút giây nàng gục xuống, trút hơi thở cuối cùng là lúc vang lên tiếng Pinkerton gọi tên Cio-Cio San.
Madama Butterfly gợi cảm hứng cho nhiều tác phẩm nghệ thuật sau này ra đời, trong đó có vở nhạc kịch hiện đại Miss Saigon (sáng tác: Claude - Michel Schonberg), công diễn tại London năm 1989.
Câu lạc bộ Hà Nội Opera Guild trình chiếu một bản đặc biệt của tác phẩm Madama Butterfly vào tối 7/9. Đây là phiên bản điện ảnh của vở opera, được ghi hình cho truyền hình Pháp cách đây 20 năm.
Lam Thu