- "Hạn hán và cơn mưa vol.2" với tên gọi "Ký ức" ra mắt công chúng Pháp vào tháng 11/2005. Khán giả nước này đã đón nhận tác phẩm như thế nào?
- Phản ứng của công chúng nói chung là rất tốt. Tôi nhận thấy thái độ ngạc nhiên của họ trước một tác phẩm múa đương đại Việt Nam. Điều đó khiến cho tôi cảm động.
- Nghệ thuật múa đòi hỏi người diễn viên phải có năng khiếu nhất định. Nhưng những người tham gia vào "Hạn hán và cơn mưa vol.1" chỉ đơn thuần là những nông dân. Vậy trong quá trình chọn diễn viên, chị đặt ra tiêu chí gì?
- Tôi không nghĩ đến việc họ có năng khiếu múa hay không. Tôi làm việc với nội dung và tôi chọn người của nội dung đó. Sau khi tiếp xúc với những cụ bà nông dân, tôi biết họ thuộc về nội dung của tôi, bởi đây là những người mang ký ức. Họ đã trải qua chiến tranh, mà không chỉ một cuộc chiến tranh. Họ đại diện cho Việt Nam lâu đời và tôi biết là tôi không nhầm.
Ngoài những yếu tố như sức khỏe, khả năng đáp ứng cho các chuyến lưu diễn, một điều rất quan trọng trong quá trình lựa chọn diễn viên là cảm xúc của tôi đối với từng người một.
Biên đạo múa Ea Sola. (Ảnh: Người Đẹp) |
- Vậy sự thay đổi diễn viên giữa hai phần vol.1 và vol.2 của "Hạn hán và cơn mưa" có ý nghĩa như thế nào?
- Đây là 2 vở múa khác nhau hoàn toàn, tuy chúng cùng nằm trong dòng chảy của những tác phẩm đề cập đến đề tài chiến tranh. Ký ức vol.2 là một tác phẩm dành cho giới trẻ - những người sinh ra sau chiến tranh và chỉ biết đến cuộc sống dưới làn bom đạn qua truyền hình, điện ảnh và các mạng thông tin ảo khác. Tôi tò mò muốn biết thế hệ trẻ nhìn nhận thế nào về chiến tranh? Liệu các em có biết những giá trị của cuộc sống hôm nay đã được xây dựng từ đâu không? Tôi chất vấn mà cũng là để hiểu, để trả lời cho những khúc mắc của chính mình.
- Một vở múa dàn dựng cho những con người chưa hề trải qua chiến tranh. Vậy tại sao nó lại mang tên là "Ký ức"?
Hạn hán và cơn mưa vol.2 sẽ được giới thiệu tại Festival Huế vào các ngày 7, 8, 10/6 và tại Cung Văn hóa Hữu nghị Hà Nội ngày 16/6.
- Ký ức và kỷ niệm rất khác nhau. Những người không trải qua chiến tranh không có nghĩa là họ không có ký ức về chiến tranh. Họ được tiếp xúc với những năm tháng khốc liệt này qua lời kể của các bậc tiền bối. Tự họ cũng có thể tìm và hiểu về chiến tranh qua sách vở, qua truyền hình, qua các nguồn thông tin khác nhau. Đó là những ký ức ảo. Vấn đề là làm thế nào để những ký ức ảo đó có thể khơi dậy ý thức của con người về giá trị của hòa bình và thái độ kiên quyết nói "không" với bạo lực.
- Điều gì khiến chị tiếp tục trở lại với đề tài chiến tranh?
- Nghệ thuật đương đại đặt ra những câu hỏi về xã hội hiện tại, về con người và cuộc sống ngày hôm nay. Tôi từng bị sốc vì những cuộc chiến tranh và đặc biệt là sự kiện 11/9. Lần này những cảm hứng về sự tổn thương của một dân tộc trong chiến tranh được gắn liền với tiếng nói chống bạo lực - một vấn đề mang tính toàn cầu.
Diễn viên Nhà hát nhạc Vũ kịch VN tập luyện cho vở diễn. (Ảnh BTC cung cấp) |
- Những đặc điểm văn hóa phương Đông và phương Tây, truyền thống và hiện đại ảnh hưởng như thế nào đến con người và sáng tác của chị?
- Con người tôi phần nào đó thuộc về Việt Nam, phần nào đó thuộc về nước Pháp; phần nào đó thuộc về xã hội hiện tại, phần nào đó gắn liền với quá khứ. Tôi không thể tách biệt giữa dòng chảy văn hóa Khổng Tử, Lão Trang phương Đông với sự thu nhận văn học Pháp và triết học Đức trong con người mình. Tất cả những yếu tố đó hòa trộn vào nhau do quá trình thay đổi không gian và môi trường sống.
Trong cuộc sống cũng như trong sáng tác, không ai là không chịu ảnh hưởng, nhưng ảnh hưởng khác với bắt chước. Tôi cho rằng ảnh hưởng có những lúc cũng rất quan trọng. Nhưng tác giả phải có được tiếng nói riêng.
- Múa đương đại là một thứ ngôn ngữ mới, đặc biệt là với khán giả Việt Nam. Công chúng đã đón nhận "Hạn hán và cơn mưa - vol.1" của chị một cách khá ngỡ ngàng. Vậy giữa vol.1 và vol.2, chị nhận thấy sự thay đổi như thế nào ở khán giả?
- Nói chung thì khán giả bao giờ cũng ngỡ ngàng trước một tác phẩm nghệ thuật bởi công việc của người nghệ sĩ phải luôn luôn mới. Nhưng liệu có cần bàn đến vấn đề này như một yếu tố quan trọng hay không? Đôi khi, tôi không chịu trách nhiệm về những cảm xúc của khán giả, vì mỗi người có một phông văn hóa, một thị hiếu thẩm mỹ riêng. Không thể đồng nhất giữa cảm nhận, đánh giá của một cá nhân cụ thể nào đó về tôi với con người tôi và những giá trị của bản thân tôi.
Tôi yêu cơ thể của con người khi múa. Đó là một thứ ngôn ngữ không lời, vì vậy, người múa được rất ít người hiểu.
Lưu Hà thực hiện